close up

Τα κοντινά πλάνα επιτρέπουν στον σκηνοθέτη να επικεντρωθεί στο πρόσωπο του ήρωα, μεταφέροντας άμεσα στον θεατή τις σκέψεις και τα συναισθήματα του. Ένα κοντινό δίνει έμφαση στα μάτια του ηθοποιού και στις μικρές εκφράσεις του προσώπου του, που δεν θα ήταν εμφανείς με ένα μεσαίο ή μακρινό πλάνο. Ένας καλός ηθοποιός, επομένως, με ένα κοντινό μπορεί να δείξει όλη την γκάμα των ανθρωπίνων συναισθημάτων ακόμα και χωρίς διάλογο. Εξάλλου, είναι πιο αποτελεσματικό να δεις τον πόνο ή τον θυμό του ήρωα αποτυπωμένα μέσα από τα μάτια του παρά απο το σώμα του ή τα λόγια του.
Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ενος κοντινού πλάνου απο την ταινία Cloud Atlas (2012)
και ας εξετάσουμε κάποια χαρακτηριστικά του.

• Σε ενα τυπικό κοντινό πλάνο, το πρόσωπο του ηθοποιού γεμίζει την οθόνη, συνήθως με το πάνω μέρος του κεφαλιού εκτός πλάνου.
• Με αυτό τον τρόπο, τα μάτια του τοποθετούνται κοντά στις πάνω τομές των γραμμών του κανόνα των τρίτων (η άσπρη κουκίδα στο παράδειγμα), όπου επικεντρώνεται η προσοχή του θεατή.
• Ως συνήθως, αν ο ηθοποιός κοιτάει προς τα δεξιά τον τοποθετούμε στην αριστερή μεριά του πλάνου και αν κοιτάει προς τα αριστερά τον τοποθετούμε στην δεξιά μεριά. Έτσι, διατηρείται η δυναμική του βλέμματος του ηθοποιού, που φαίνεται να επεκτείνεται εκτός πλάνου.
• Καλό είναι τα μάτια του να έχουν μια αντανάκλαση, ώστε να δείχνουν πιο ζωντανά. Για αυτό το λόγο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα μικρό φως μπροστά απο τον ηθοποιό, προσέχοντας πάντα να μην αλλάξει ο γενικότερος φωτισμός του πλάνου.
• Επειδή θέλουμε η έμφαση να δίνεται στο πρόσωπο, το φόντο πίσω από τον ηθοποιό είναι συνήθως out of focus.

Ο καλύτερος τρόπος να επιτύχουμε τα παραπάνω είναι να χρησιμοποιήσουμε κανονικό φακό (50mm) ή τηλεφακό (>50mm). Οι τηλεφακοί συμπιέζουν τον Ζ-άξονα της εικόνας και κάνουν το φόντο να φαίνεται πιο κοντά στον ηθοποιό . Έτσι, επιτυγχάνουμε εύκολα ένα όμορφο, out of focus φόντο που κάνει το πλάνο μας κινηματογραφικό και επιτρέπει στον θεατή να εστιάσει στον ήρωα. Το αρνητικό του τηλεφακού είναι ότι αν γυρίζουμε σε κλειστό χώρο ίσως να μην μπορούμε να απομακρυνθούμε αρκετά από τον ηθοποιό για να επιτύχουμε το επιθυμητό καδράρισμα.
Ο κανονικός φακός προκαλεί σχεδόν μηδενική παραμόρφωση στο πρόσωπο του ηθοποιού μας και είναι εξίσου καλή λύση. Για να επιτύχουμε μικρό βάθος πεδίου όμως, και να φαίνεται το φόντο out of focus, θα πρέπει να ανοίξουμε αρκετά το διάφραγμα του φακού. Αυτό μπορεί να προκαλέσει προβλήματα αν δεν μπορούμε να ελέγξουμε πλήρως το φωτισμό της σκηνής (π.χ. εξωτερικό γύρισμα). Ένα ND φίλτρο είναι πολύ χρήσιμο σε τέτοιες περιπτώσεις.

Κάποιες φορές ίσως να θέλουμε παραμόρφωση του προσώπου ή του φόντου (π.χ. αν θέλουμε να δείξουμε ότι ο ήρωας έχει παραισθήσεις, είναι μεθυσμένος, αποπροσανατολισμένος κτλ). Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ευρυγώνιο φακό, ή fisheye που προκαλεί μεγάλη παραμόρφωση στο πλάνο. Επειδή συνήθως τέτοιου είδους σκηνές έχουν σκοπό να μεταφέρουν το θεατή μέσα στο κεφάλι του ήρωα, μπορούμε να παίξουμε με τους κανόνες του κοντινού πλάνου ώστε να έχουμε το αποτέλεσμα που επιθυμούμε.
Πολύ κοινή είναι επισης η τεχνική η κάμερα να πλησιάζει αργά τον ηθοποιό μετατρέποντας ένα μεσαίο (medium) πλάνο σε κοντινό, χωρίς μοντάζ. Όταν χρησιμοποιείται σωστά αυτή η τεχνική είναι πολύ δυνατή, καθώς λειτουργεί ως σινιάλο για τον θεατή ότι κάτι σημαντικό διαδραματίζεται εντός (και εκτός) του μυαλού του ήρωα. Τις περισσότερες φορές, επειδή το βάθος πεδίου μας θα είναι πολύ ρηχό, πρέπει καθώς πλησιάζουμε τον ηθοποιό να ρυθμίζουμε ταυτόχρονα το focus μας ώστε να είμαστε πάντα καλά εστιασμένοι σε αυτόν. Γι’αυτό συνήθως ένα άτομο χειρίζεται την κίνηση της κάμερας και κάποιος άλλος το focus.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι τα κοντινά πλάνα δεν πρέπει να υπερχρησιμοποιούνται γιατί έτσι χάνουν τη σημασία τους. Είναι καλό να χρησιμοποιούνται μόνο σε σημαντικές στιγμές της ταινίας, που έχουν συναισθηματική βαρύτητα: όταν ο ήρωας σκέφτεται, παίρνει μια σημαντική απόφαση, αλλάζει η διάθεσή του κτλ.  Με αυτόν τον τρόπο, ο θεατής αισθάνεται την σπουδαιότητα της στιγμής και μπορεί να ταυτιστεί με την κατάσταση του ήρωα.

http://fps.com.gr/framing-1-close-up/