ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ
Η ιδέα της Μπιενάλε της Βενετίας γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1893, όταν το δημοτικό συμβούλιο της πόλης αποφάσισε μια έκθεση εικαστικών τεχνών με διεθνή χαρακτήρα, ώστε να γιορτάσει την αργυρή επέτειο του βασιλιά Umberto και της Mαργαρίτας του Savoy. Τελικά η έκθεση πραγματοποιήθηκε δύο χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1895, και σημείωσε τεράστια επιτυχία (στα αρχεία έχουν καταγραφεί περισσότεροι από 200.000 επισκέπτες). Στα χρόνια που ακολούθησαν την πρώτη διοργάνωση, προστέθηκαν εθνικά περίπτερα και βραβεία, όμως η έκθεση για πολλά χρόνια «βάδιζε» σε ασφαλή μονοπάτια, προβάλλοντας κυρίως ρεαλιστική παραστατική ζωγραφική του 19ου αιώνα και τοπιογραφίες, δείχνοντας απρόθυμη, ίσως και ανέτοιμη, να στηρίξει νέα κινήματα και καλλιτέχνες. Ετσι, ενώ στο ξεκίνημα του 20ού αιώνα κάνει ένα ενδιαφέρον άνοιγμα προς τις διακοσμητικές τέχνες, την ίδια στιγμή πραγματοποιεί σημαντικά λάθη και παραλείψεις, όπως για παράδειγμα το ιμπρεσιονιστικό κίνημα, που αγνοήθηκε εντελώς στις πρώτες διοργανώσεις, ή απορρίπτοντας τους «Ακροβάτες» του Picasso το 1905.
Το κλίμα αρχίζει να αλλάζει δειλά το 1920, όταν η έκθεση φιλοξένησε έργα των μετα-ιμπρεσιονιστών Cezanne και Matisse και λίγο αργότερα το 1930, όταν συμπεριέλαβε έργα φουτουριστών καλλιτεχνών, ενώ στις διοργανώσεις μετά τον πόλεμο όρισε τελείως διαφορετικά την ταυτότητά της, φιλοξενώντας εκθέσεις για το σουρεαλισμό, τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, τον γαλλικό πουαντιγισμό, την ποπ αρτ, την εννοιολογική τέχνη.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ
To 1948 υπήρξε μια θεαματική χρονιά για την Μπιενάλε της Βενετίας και ίσως η πιο καθοριστική για τη μετέπειτα πορεία της. Ernst, Dali, Kandinsky, Klee, Miro, Braque, Schiele και Mondrian είναι μόνο μερικά από τα ονόματα που χαρακτήρισαν την 24η διοργάνωση, ενώ δύο γεγονότα ήταν αυτά που περισσότερο συζητήθηκαν και έδειξαν τις προθέσεις των διοργανωτών για το μέλλον. Το πρώτο ήταν μια αναδρομική έκθεση στον Pablo Picasso με 19 πίνακες (ο Picasso απασχόλησε την Μπιενάλε όταν
ο ίδιος ήταν πια 67 ετών) και το δεύτερο η εντυπωσιακή συλλογή της Peggy Guggenheim με 136 έργα από 73 καλλιτέχνες, που φιλοξενήθηκε στο άδειο ελληνικό περίπτερο (η Ελλάδα, όπως και πολλές άλλες χώρες που ανάρρωναν από τις πληγές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αδυνατούσε να συμμετάσχει). Και τα δύο αφιερώματα σηματοδότησαν τη στροφή των διοργανωτών προς την avant garde τέχνη -λέγεται πως και η παρουσία της Guggenheim στην πόλη των καναλιών ενίσχυσε τη μετατόπιση ενδιαφέροντος προς τη μοντέρνα τέχνη-, αλλά και φανέρωσαν τη διάθεσή τους να προβάλουν πιο τολμηρές, λιγότερο «ακαδημαϊκές» προτάσεις. Αλλωστε, η συγκυρία το δικαιολογούσε ή, ακόμη καλύτερα, το επέβαλε. Εξαιτίας του πολέμου, πολλοί καλλιτέχνες είχαν αποκόψει τους δεσμούς τους με τους καλλιτεχνικούς κύκλους, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στην Μπιενάλε να αποτελέσει πλατφόρμα ανταλλαγής και προώθησης νέων ιδεών και τάσεων.
ΕΘΝΙΚΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ
Εκτός από την κεντρική έκθεση, υπάρχουν και τα εθνικά περίπτερα -88 φέτος-, τα οποία, όπως φαίνεται, στην πλειονότητά τους αντανακλούν τα ερωτήματα των σύγχρονων κοινωνιών: έκπτωση αξιών, φτώχεια, πάλη των δύο φύλων, οικονομική κρίση, ρόλος του χρήματος. Μεταξύ αυτών, αξίζει να αφιερώσετε χρόνο στις παρακάτω:
ΡΩΣΙΑ «Κύριοι, ήρθε η στιγμή να ομολογήσουμε την αγένεια, τον ναρκισσισμό, τη ροπή μας στο επιφανειακό, τον λαϊκισμό μας», υποστηρίζει ο καλλιτέχνης Vadim Zakharov, ο οποίος αντλεί έμπνευση από τον αρχαίο ελληνικό μύθο της Δανάης και του Δία για να εξυμνήσει τελικά τις γυναίκες «ως φύλακες γνώσης, ηρεμίας και μνήμης». Η βροχή από χρυσά νομίσματα, που λούζει μόνο τις γυναίκες επισκέπτριες που εισέρχονται στο ρωσικό περίπτερο, εικονοποιώντας, σύμφωνα με το μύθο, τη συνάντηση αρσενικού και θηλυκού στοιχείου, είναι εντυπωσιακή.
ΙΣΠΑΝΙΑ Η εικόνα του ισπανικού περιπτέρου παραπέμπει σε ερημωμένες πόλεις. Ο χώρος έχει γεμίσει με δομικά υλικά, τούβλα, τσιμέντο και γυαλί, τόσο που να δίνει την αίσθηση στους επισκέπτες ότι προχωρούν ανάμεσα σε συντρίμμια ενός καταστροφικού σεισμού. Μια αλληγορία για το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα που καταρρέει.
ΓΑΛΛΙΑ Ο Anri Sala δημιουργεί μια εγκατάσταση με μουσικές εγγραφές και βίντεο ενός κοντσέρτου που είχε συνθέσει ο Maurice Ravel για το αριστερό χέρι. Ο τίτλος της εγκατάστασης είναι «Ravel, Ravel Unravel», ένα παιχνίδι ανάμεσα στο όνομα του συνθέτη και στο αγγλικό ρήμα rave, που σημαίνει «ουρλιάζω, παραληρώ».
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ To «Τrafaria Praia», η πρόταση της Πορτογαλίδας Joana Vasconcelos για την 55η διοργάνωση, αναδεικνύει τα στοιχεία που ενώνουν τις δύο πόλεις -τη διπλωματία, το εμπόριο και την τέχνη- και μιλάει για το παρόν μέσα από σύμβολα, αξίες και εικόνες. Το «Trafaria Praia» είναι ένα χαρακτηριστικό φεριμπότ της Λισαβώνας, με το οποίο η καλλιτέχνις κατέφτασε στη Βενετία και το οποίο προσάραξε σε μια στάση των Vaporetto. Αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει είναι πως στη μια πλευρά του έχει μια εικονογραφία από κεραμικά, ζωγραφισμένα στο χέρι, πλακάκια που απεικονίζουν μια σύγχρονη όψη της Λισαβώνας. Το έργο παραπέμπει ευθέως στο «Great Panorama of Lisbon», ένα εμβληματικό έργο ίδιας τεχνοτροπίας, που αναπαριστά τη Λισαβώνα πριν από το σεισμό του 1755.
ΕΛΛΑΔΑ H «Ιστορία Μηδέν» του Στέφανου Τσιβόπουλου, ένα φιλμ δομημένο σε τρία επεισόδια, διερωτάται για το ρόλο που διαδραματίζει το χρήμα στη διαμόρφωση των ανθρώπινων σχέσεων και προτείνει μέσα από κείμενα και εικόνες εναλλακτικά μη νομισματικά συστήματα ανταλλαγής αγαθών και υπηρεσιών.
ΒΑΤΙΚΑΝΟ Για πρώτη φορά συμμετέχει με δικό του περίπτερο στη διοργάνωση. Αντλώντας έμπνευση από τα πρώτα 11 κεφάλαια της Γένεσης, μιλάει για τη δημιουργία, το προπατορικό αμάρτημα, την επιλογή του ανθρώπου να εναντιωθεί στο θέλημα του Θεού και στην αναζήτηση της ελπίδας. Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα των Studio Azzurro, Josef Koudelka, Lawrence Carroll.
ΒΡΕΤΑΝΙΑ To «English Magic» του Jeremy Deller εστιάζει στη βρετανική κοινωνία και αντανακλά τους μύθους της, τα σύμβολα, τη λαϊκή κουλτούρα, την κοινωνική και πολιτική της ιστορία. Από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της έκθεσης είναι ο πίνακας που δείχνει τον William Morris ως γίγαντα να εκτοξεύει το γιοτ του Αμπράμοβιτς στη λιμνοθάλασσα της Βενετίας. Αυτή ήταν και η απάντηση που επέλεξε να δώσει ο Deller στην απόφαση του Ρώσου μεγιστάνα να αράξει το σκάφος του στην αποβάθρα των Giardini, κρύβοντας ουσιαστικά τη θέα.
ΓΕΡΜΑΝΙΑ Η γερμανική αποστολή, με επιμελήτρια τη Susanne Gaensheimer, επέλεξε να εκπροσωπηθεί από τέσσερις καλλιτέχνες διαφορετικών εθνικοτήτων, προκειμένου να υπογραμμιστεί ο οικουμενικός χαρακτήρας της τέχνης. Και όλοι τους πρόβαλαν θέματα που συνδέονται με τις χώρες καταγωγής τους. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο πρότζεκτ και ο Κινέζος Ai Weiwei, ο οποίος, μετά την επιστροφή του στο Πεκίνο το 1993, άρχισε να ερευνά τις καλλιτεχνικές και πολιτιστικές παραδόσεις της χώρας του συλλέγοντας αντίκες και ενσωματώνοντάς τες στην τέχνη του. Για τη γερμανική συμμετοχή δημιούργησε ένα εντυπωσιακό γλυπτό από κινεζικά παλιά σκαμπό.
ΗΠΑ To «Τriple Point» της καλλιτέχνιδος Sarah Sze είναι μια σειρά από εγκαταστάσεις, κατασκευασμένες από εκατοντάδες αντικείμενα από όλο τον κόσμο, από κατσαβίδια μέχρι συσκευασίες ζάχαρης, που στόχο έχουν να δείξουν πώς διαχειρίζεται ο σύγχρονος άνθρωπος τον όγκο της πληροφορίας που συναντά στην καθημερινότητά του.
ΑΝΓΚΟΛΑ Η Ανγκόλα με την πρώτη της εμφάνιση στη διοργάνωση απέσπασε το χρυσό λιοντάρι για την καλύτερη εθνική συμμετοχή. Στοίβες με φωτογραφίες στο πάτωμα του Palazzo Cini δείχνουν λευκασμένα από τον ήλιο σκουπίδια και εξώπορτες της Λουάντα, πρωτεύουσας της Ανγκόλα, δημιουργώντας έντονη αντίθεση με τα διακοσμητικά στοιχεία του κτιρίου που φιλοξενεί την έκθεση.
ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ
Η πρώτη Μπιενάλε της Βενετίας, που διοργανώθηκε το 1895, είχε τεράστια προσέλευση (περί τις 200.000 επισκέπτες), γεγονός που οφείλεται -μεταξύ άλλων- στο ότι το εισιτήριο για την έκθεση συμπεριλάμβανε και το εισιτήριο του τρένου. Αυτό βέβαια δεν ισχύει σήμερα. Ξεκινώντας από την Αθήνα, οι επισκέπτες της έκθεσης μπορούν να απευθυνθούν στην Aegean (aegeanair.com), που από τις 14 Ιουνίου και κάθε Παρασκευή και Κυριακή έχει βάλει απευθείας πτήσεις για τη Βενετία, ή στην Alitalia (alitalia.gr), που πετάει μέσω Ρώμης. Κάνοντας αναζήτηση ένα μήνα περίπου πριν, τα εισιτήρια που βρίσκουμε ξεκινούν από 260 ευρώ κατ’ άτομο, με φόρους, μετ’ επιστροφής (με ενδιάμεσο σταθμό), ενώ τα απευθείας ανεβαίνουν γύρω στα 300 ευρώ και... πάει λέγοντας ανάλογα με τη διαθεσιμότητα και το πόσο έγκαιρα ή όχι κάνουμε την κράτηση.
Φέτος η Μπιενάλε έχει παρουσία σε περισσότερα από 50 σημεία σε ολόκληρη τη Βενετία -ιδανική ευκαιρία να αναζητήσετε τις εκθέσεις εξερευνώντας συγχρόνως την αγαπημένη πόλη, η οποία είναι στην κυριολεξία ένας τεράστιος λαβύρινθος από σοκάκια και κανάλια. Aλλοτε υπάρχει γέφυρα για απέναντι και άλλοτε όχι, ενώ ουκ ολίγα στενά δρομάκια δεν οδηγούν... πουθενά.
Στα must τουλάχιστον του «πρωτάρη» στην πόλη είναι τόσο η βόλτα με γόνδολα (αν το επιτρέπει το μπάτζετ σας) όσο και μια στάση για καφέ στην υπέροχη (όσο και τουριστική) πλατεία του Αγίου Μάρκου. Ο Ναπολέοντας την αποκαλούσε «σαλόνι της Ευρώπης»· ένα σαλόνι που για να το δείτε θα στριμωχτείτε αρκετά ανάμεσα σε όλες τις φυλές του κόσμου που καταφθάνουν εδώ με κάθε τρόπο και μέσο (αυτοκίνητα, τρένα, αεροπλάνα, καράβια και κρουαζιερόπλοια). Θα βγάλετε όμως την πολυπόθητη φωτογραφία και συγχρόνως θα έχετε δει τρία από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης: τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, το Παλάτι των Δόγηδων και τον Πύργο του Ρολογιού.
Μια πιο προσιτή διαδρομή εν πλω είναι με βαπορέτο στο Μεγάλο Κανάλι. Γιατί αν μια βόλτα με γόνδολα θα σας κοστίσει 80 με 100 ευρώ για 40 λεπτά της ώρας, το βαπορέτο κοστίζει περί τα 6,50 ευρώ το άτομο για μία ώρα, ενώ υπάρχουν και εισιτήρια με μεγαλύτερη διάρκεια (12, 24, 36 ώρες κ.λπ.), τα οποία καλό είναι να προτιμήσετε, καθώς θα διευκολυνθείτε για τις μετακινήσεις τριγύρω.
Απεριτίφ ή παγωτό; Και τα δύο φυσικά! Οι περισσότεροι κάτοικοι συμφωνούν ότι το καλύτερο παγωτό της πόλης σερβίρεται στην Boutique del Gelato της οδού San Lio. Μόνο που θα χρειαστεί να περιμένετε κάμποση ώρα στην ουρά μέχρι να εξυπηρετηθείτε. Εναλλακτικά, αναζητήστε την Alaska Gelateria-Sorbetteria (Santa Croce 1159, calle larga dei Bari), όπου ο Κάρλο φτιάχνει παγωτό αποκλειστικά από φρέσκες πρώτες ύλες και δημιουργεί απίθανες γεύσεις με φρούτα, ξηρούς καρπούς, αλλά και εποχικά λαχανικά και μυρωδικά, όπως αγκινάρα, μάραθο, σπαράγγια ή πιπερόριζα. Κι όταν αρχίσει να δύει ο ήλιος, έρχεται η ώρα του απεριτίφ. Η αγαπημένη συνήθεια των Ιταλών, να πηγαίνουν στο μπαρ που συχνάζουν για ένα ελαφρύ ποτό και σνακ (cicheti), μπορεί να γίνει και δική σας συνήθεια, έστω για τις λίγες ημέρες διαμονής σας στην πόλη. Διαλέξτε περισσότερο ή λιγότερο πολυσύχναστα μαγαζιά και χαλαρώστε με λίγο αλκοόλ.
Οσο για το φαγητό, εδώ θέλει λίγο ψάξιμο παραπάνω. Δεδομένου ότι η Βενετία είναι από τους πλέον δημοφιλείς προορισμούς του κόσμου, είναι κάπως δύσκολο να ξεφύγεις από τις «τουριστικές» επιλογές. Ακόμη και εδώ όμως υπάρχουν τα εστιατόρια και οι τρατορίες που αγαπούν και εμπιστεύονται οι ντόπιοι. Σημειώστε: Osteria ai Quaranta Ladroni (Fondamenta della Sensa 3253, Τ/ +39 041 71 57 36): Κλασική βενετσιάνικη ταβέρνα για καλαμάρια, γαρίδες και άλλες θαλασσινές νοστιμιές στο τηγάνι. Γύρω στα 30 ευρώ το άτομο με κρασί. La Cantina (Campo San Felice 3689, Τ/+39 041 52 28 258, γραμμή 1, στάση: Cà D’Oro): Δεν είναι το κλασικό εστιατόριο που σερβίρει πρώτο, δεύτερο, τρίτο πιάτο, αλλά είναι μια πολύ καλή επιλογή για κρέας και ψάρι, συνοδεία εκλεκτού κρασιού. Trattoria ai Tre Scalini (Giudecca 53): Θα πάρετε το βαπορέτο -γραμμή 2- και θα κατεβείτε στη στάση Zitelle, για να δοκιμάσετε τα νόστιμα μαγειρευτά της μεγάλης κυρίας που μαγειρεύει στο βάθος. Κι αν γνωρίζετε ιταλικά, θα απολαύσετε και ουκ ολίγες ιστορίες της! Conca D’Oro (Campo SS. Filippo e Giacomo 4338, Τ/+39 041 52 29 293, www.concadorovenice.com): Δεν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι δεν είναι τουριστική. Είναι και παραείναι. Είναι όμως και μια πολύ καλή πιτσαρία -η πρώτη που άνοιξε στην πόλη το 1947- που αξίζει να την προτιμήσετε.
*Η έκθεση θα διαρκέσει έως 24 Νοεμβρίου 2013, www.labiennale.org
πηγή Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου